Παιδική παχυσαρκία  – ο εφιάλτης του 21ου αιώνα

Δελτίο Τύπου 953		Αθήνα, 5/3/2025

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παχυσαρκίας (4 Μαρτίου), και την δραματική αύξηση της συχνότητας των επιπτώσεων της παχυσαρκίας που  πέρνει της  διαστάσεις επιδημίας  δεν θα είναι περιττό να ξανα μιλήσουμε για τις Διατροφικές συνήθειες με στόχο την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού .

   Η παχυσαρκία θεωρείται χρόνιο και πολυπαραγοντικό νόσημα ( από το 1948, όπου ιδρύθηκε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και συμπεριλαμβάνεται στη Διεθνή Ταξινόμηση των Παθήσεων με τον κωδικό Ε-66.0: Obesity due to excess calories (www.who.int)). και αποτελεί μείζον παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας.  Σημειωτέον  το γεγονός ότι το υπερβολικό βάρος αναφέρεται σε περίσσεια σωματικού βάρους, ενώ η «παχυσαρκία» αναφέρεται σε περίσσεια λίπους.

   Οι ζωντανοί οργανισμοι  προκειμένου  να διατηρηθουν  στη ζωή χρειάζονται να έχουν ενέργεια, για να ζήσουν και να αναπτυχθούν. Την ενέργεια αυτή την παίρνουν ΜOΝΟ  από την τροφή. Η διατροφή  αποτελεί μοναδικό παράγοντα  για την ομαλή λειτουργία του οργανισμού, την καλή  φυσική κατάσταση και τη εξασφάλιση  της υγείας  από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου.  Με άλλα λόγια, ο οργανισμός για  να  αναπτυχθεί, να μεγαλώσει φυσιολογικά από τη γέννηση μέχρι την ενηλικίωση του, χρησιμοποιεί τα θρεπτικά συστατικά της τροφής ως δομικά υλικά των ιστών του, για να παράγει ενέργεια από την καύση τους, και ως ρυθμιστές πολυάριθμων και πολύπλοκων λειτουργιών που συμβαίνουν στο σώμα μας.  Να  μπορεί να είναι δραστήριος στο σπίτι, στην εργασία, στο σχολείο, στο παιχνίδι αλλά και όπου αλλού χρειαστεί. Να  προλάβει τις ασθένειες ή να τις αντιμετωπίσει σε περίπτωση που αρρωστήσει. Να  επουλώσει πληγές  ή να επανορθώσει βλάβες.

   Η παιδική ηλικία και αργότερα η εφηβεία, είναι οι βασικοί σταθμοί ανάπτυξης του ανθρώπινου οργανισμού, γιαυτό σε αυτές τις περιόδους, οι διατροφικές συνήθειες  τους θα ενισχύσουν ή θα καταστείλουν  αυτή την πορεία. Άκρως συμαντικό, το  καθημερινό διαιτολόγιο να συμπεριλαμβάνει την πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών σε συγκεκριμένες ποσότητες και αναλογίες με το κυρίαρχο στόχο  στη διατροφική προσέγγιση να είναι η ποσότητα η ποιότητα και η ποικιλία των τροφών.

Οι γιατροί συμφωνουν, ότι η κύρια αιτία της παιδικής παχυσαρκίας είναι η υπερβολική πρόσληψη θερμίδων από τα τρόφιμα. Οι λιγότερο συχνές αιτίες υπερβολικού βάρους στα παιδιά περιλαμβάνουν: την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, την κληρονομικότητα, μεταβολικές διαταραχές, ενδοκρινική παθολογία (υποθυρεοειδισμός, περίσσεια ορμονών των επινεφριδίων),  έλλειψη ύπνου, λήψη ορισμένων φαρμάκων για μεγάλο χρονικό διάστημα (ορμονικοί παράγοντες, αντικαταθλιπτικά), γενετικές ανωμαλίες κ.λπ.

  Η παιδική παχυσαρκία μπορεί να δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα στην υγεία του παιδιού μιας και επηρεάζει σχεδόν όλο τα συστήματα του οργανισμού.  Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν απέχει πάρα πολύ από τις χώρες, που έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών, αντιθέτως,  παγκοσμίως, από την δεκαετία των 90, διαλαλείτε ότι η Ελλάδα βρίσκεται σταθερά ανάμεσα στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. Μεταξύ άλλων παραγόντων που επέφεραν αυτή την κατάσταση, είναι η αλλαγή τις διατροφής από μια μεσογειακού τύπου προς μια πιο «δυτικού» τύπου, ο περιορισμός στον ελεύθερο χρόνο άρα και στο χρόνο προετοιμασίας σπιτικού φαγητού και η στροφή στην κατανάλωση έτοιμου και γρήγορου φαγητού. Επίσης η διαφήμιση τροφών πτωχών σε διατροφική αξία αλλά ευχάριστων σε γεύση οδηγεί επίσης σε ραγδαίες αυξήσεις της παχυσαρκίας.

Η  πραγματική διάσταση του φαινομένου μπορεί να γίνει ευκολότερα αντιληπτή λαμβάνοντας υπόψη τα στατιστικά δεδομένα πολλών ερευνών που έχουν κατακλείσει το επιστημονικό χώρο.

Στα νεογνά, κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους, το λίπος αποτελεί το 25% της σύστασης του σώματος, ενώ, στη συνέχεια, πέφτει στο 15%, μέχρι την ηλικία των δέκα ετών. Στην προεφηβική ηλικία, η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα αρχίζει να γίνεται εμφανής, με τα κορίτσια να παρουσιάζουν αύξηση του σωματικού λίπους (25%), ενώ τα αγόρια διατηρούν το ίδιο ποσοστό λίπους (περίπου 15%). Κατόπιν, το ποσοστό λίπους αυξάνεται με την ηλικία και στους άνδρες και στις γυναίκες, ένα φαινόμενο που μάλλον οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, όπως είναι η αυξημένη πρόσληψη τροφής ή η καθιστική ζωή.

• Μορφές  και είδη της παιδικής παχυσαρκίας.

Οι βασικές μορφές της παιδικής παχυσαρκίας είναι δύο: η ενδογενής και η εξωγενής. Η ενδογενής παχυσαρκία είναι σπάνια στα παιδιά διότι οφείλεται σε ενδοκρινικά νοσήματα όπως υποθυρεοειδισμός, σακχαρώδη διαβήτη και συνδυαστικά με παθολογικές καταστάσεις όπως νοητική υστέρηση, ελαττωμένη οστική ηλικία και κοντό ανάστημα.

Στην εξωγενή παχυσαρκία τα παιδιά έχουν ψηλό ανάστημα προηγμένη οστική ηλικία και η οστική τους ανάπτυξη είναι φυσιολογική. Αυτού του είδους παχυσαρκία οφείλεται στην υπερκατανάλωση και κακή διατροφή, την μειωμένη σωματική άσκηση και την.

Από τις δύο αυτές μορφές προκύπτουν δύο κατηγορίες παχύσαρκων παιδιών:

α) το παχύ και ψηλό παιδί και  β) το παχύ και κοντό παιδί.

Α) Παχύ και ψηλό παιδί: Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει το 95% των περιπτώσεων. Τα αίτια οφείλονται σε οικογενή παχυσαρκία, έλλειψη σωματικής άσκησης ή σε κακή διατροφή.

Β) Παχύ και κοντό παιδί: Ανήκει το 5% των περιπτώσεων. Στα παιδιά αυτά η παχυσαρκία είναι παθολογική και οφείλεται συνήθως σε ενδοκρινικά νοσήματα.

Ενώ τα είδη της παχυσαρκίας είναι τρία: α) σε ολόκληρο το σώμα, β) η κοιλιακή ή κεντρική παχυσαρκία (σχήμα μήλου) και γ) η περιφερειακή παχυσαρκία (σχήμα αχλάδι).

Οι  μέρες  που ζούμε, για να  διασφαλιστεί η πλήρης και  ορθή θρέψη των παιδιών, χρειάζονται  σωστό χειρισμό των τροφών. Τακτικά  μικρά υγεινά γεύματα και σνάκ με ποκιλία τροφίμων. Φρέσκα μη επεξεργασμένα τρόφιμα. Καθημερινή κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης χωρίς ζάχαρη και   πρωινών δημητριακών με  λιγότερη ζάχαρη και τις  περισσότερες φυτικές ίνες. Κατανάλωση με μέτρο τροφίμων  πλούσιων σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι. Αποφυγή επεξεργασμένου και κόκκινου κρέατος (π.χ. αλλαντικά). Περιορισμένη κατανάλωση μη υγιεινών τυποποιημένων  τροφίμων, προϊόντων ταχυφαγείας, τροφών που περιλαμβάνουν πρόσθετα σάκχαρα  (σακχαρούχο/σοκολατούχο γάλα, αναψυκτικά, φρουτοποτά και χυμοί με ζάχαρη, επιδόρπια γιαουρτιού, μπισκότα, γλυκά, καραμέλες, κομπόστες, αλείμματα σοκολάτας κ.α.). Τέτοιου είδους τρόφιμα καλό είναι να αποφεύγονται τελείως στη βρεφική και νηπιακή ηλικία, καθώς σχετίζονται άμεσα με αυξημένο σωματικό βάρος και  λανθασμένες διατροφικές συνήθειες.

   Σε  καθημερινή βάση : Φρέσκα Φρούτα, Λαχανικά (φρέσκα ή μαγειρεμένα), Γάλα ή/και γαλακτοκομικά προϊόντα, Φυτικές ίνες από προϊόντα ολικής άλεσης, Ψάρια και Θαλασσινά (1-2 φορές την εβδομάδα), Όσπρια (τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα), Λαδερά λαχανικά (τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα), Κοτόπουλο (1 φορά την εβδομάδα), Κόκκινο κρέας και ζυμαρικά (όχι παραπάνω από 1 φορά την εβδομάδα), Αυγά (4-7 την εβδομάδα). Ελαιόλαδο ως βασική πηγή λίπους, με έμφαση στα μονοακόρεστα και πολυακόρεστα  λιπαρά έναντι των κορεσμένων.

   Φροντίστε ώστε τα παιδιά να πίνουν ΑΡΚΕΤΟ ΝΕΡΟ κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Πόσο απαραίτητη είναι η  παρουσία του νερού στη ζωή μας ;

   Το νερό είναι το κύριο συστατικό του ανθρωπίνου σώματος (50% του βάρος), αποτελεί το βασικό συστατικό  όλων των υγρών του.  Τα πάντα κινούνται καλύτερα με το νερό. Το αίμα που όλοι ξέρουμε μεταφέρει στα διάφορα όργανα θρεπτικές ουσίες. Τα υγρά του στομάχου βοηθούν στη πέψη των τροφών. Αποτελεί το κύριο συστατικό των ούρων από τα οποία ο οργανισμός διώχνει άχρηστες ουσίες από το σώμα.  Αποτελεί το κύριο συστατικό όλων των λιπαντικών  (ειδικό υγρό) που χρησιμοποιεί το ανθρώπινο σώμα.  Αν τα μάτια μας δεν ήταν υγρά δεν θα μπορούσαμε να τα ανοιγοκλείνομε. Το νερό βοηθά τον οργανισμό να ρίχνει την θερμοκρασία του όταν χρειάζεται και να δροσίζεται ή να διατηρεί τη σωστή θερμοκρασία.

   Καθημερινά ο οργανισμός χάνει νερό με διάφορους τρόπους, από τα ούρα, από τα κόπρανα, από τον ιδρώτα κτλ.  Άρα για να ζήσει ένας οργανισμός πρέπει καθημερινά να αντικαθιστά το νερό που χάνει. Γι αυτό κάθε άνθρωπος πρέπει να πίνει τουλάχιστον 6-8 ποτήρια νερό την ημέρα. Ακόμα και αν καταναλώσουμε λίγο περισσότερο νερό από αυτό που χρειαζόμαστε δεν προκαλούμε καμία βλάβη στο οργανισμό μας.

   Η σωστή ενυδάτωση είναι ένα μείζον θέμα στην βρεφική και παιδική ηλικία, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι ανάγκες του κάθε παιδιού σε ενυδάτωση εξαρτώνται από την θερμοκρασία του περιβάλλοντος,  καθορίζονται από το φύλο, την ηλικία το σωματικό βάρος και το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Εάν βρίσκονται σε θερμό περιβάλλον ή ασκούνται έντονα, φροντίστε να καταναλώνουν περισσότερο νερό.

Μέχρι 6 μηνών η ποσότητα νερού ημερησίως είναι 680 ml (μέσου γάλακτος), 6-12μηνών – 800-1000mL, 1-3 ετών (αγόρια και κορίτσια) – 1100-1200mL, 4-8 ετών (αγόρια και κορίτσια) -1600mL,  9-13 ετών αγόρια – 2100mL, 9-13 ετών κορίτσια – 1900mL, 14-18 ετών αγόρια – 2500mL (ίδιες με των ενηλίκων),  14-18 ετών κορίτσια – 2000mL (ίδιες με των ενηλίκων).

Προσοχή,  με τον όρο ενυδάτωση δεν περιγράφεται αποκλειστικά και μόνο η πρόσληψη του νερού. Η κατανάλωση 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών την ημέρα,  φυσικών χυμών αλλά και γάλακτος βοηθά να επιτευχθούν τα επαρκή επίπεδα πρόσληψης νερού.

Επιπρόσθετα, σε παιδιά που δυσκολεύονται να φτάσουν τα συνιστώμενα επίπεδα ενθαρρύνονται να καταναλώνουν πιο συχνά σούπες, γιαούρτι, ζελέ και φαγητά που περιέχουν σε μεγάλο ποσοστό νερό.

Πιείτε ένα ποτήρι νερό πριν τη άσκηση
•Κατά τη διάρκεια της άσκησης να πίνετε λίγο νερό κάθε περίπου 15 λεπτά. Μην περιμένετε να διψάσετε.
•Μετά τη άσκηση πιείτε τουλάχιστον ένα ποτήρι νερό.

ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΓΙ ΑΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΜΑΣ ΚΡΑΤΑ ΥΓΙΕΙΣ

Απο την γραμματεία του  ΠΑΚΟΕ.